ЦХИНВАЛ, 10 окт — Sputnik, Плиты Фатимæ. Цхинвалӕй скӕсӕны рдӕм фæндаджы чысыл Леуахийы рахисварс Дменисы къуылдымӕй сӕрыстырӕй фæлгæсы æнусон гæнах. Ахæм историон цытрдзæвæнты нымæц Хуссар Ирыстоны хизы 10 онг, фæлæ туристты æппынæдзух хъусдарды бын ис, æрмæст уый.
Фидары рæбын донбылгæрæттæ сæрдыгон бонты вæййынц улæлфджытӕй йедзаг. Уанаты гæнах у туристты иууыл уарзондæр бынат Монастъер æмæ Дзагъинайы мæсгуыты æмрæнхъ.
"Уазджытæн Дменисы гæнах æнхъарын нæ хъæуы, уыдон сæрмагондæй цæуынц йæ уынынмæ. Фидартæ Хуссар Иры ис сæдæйæ фылдæр, уыдон фылдæр бæрцæй сты мыггаджы фидæрттæ, фæлæ ахæм гæнахтæ та мæ туристон картæйы ис 10 бæрц", - радзырдта Sputnik фирма "Карсан-тур"-ы бардарæг, гид Карсанты Гурам.
Уый йæ балцты рæстæджы уазджыты зонгæ кæны, цы фендтаг бынæттæ бæрæг кæнынц, уыдон историимæ. Гурам банысан кодта, йæ раныхасты кæй æнцой кæны ахуыргонд Дзиццойты Юрийы æмæ йæ аннæ коллегæты куыстытыл.
"Цæгат Ирыстоны æппындæр нæй ахæм гæнахтæ. Дзиццойты Юрийы ныхæстæм гæсгæ, ацы гӕнах уыд Ерыстау æлдæрттæн сæ ныгуылæн гарнизон. Бадгæ та дзы кодтой Батиатæ, фæстæдæр ацы ирон мыггаг фæлыгъдысты Гуырдзыстонмæ æмæ уым Батиашвили ссисты", - бафтыдта уый.
Дменисы, науæд Уанаты æрдæгкалд историон цытрдзæвæны арæзтад ахуыргæндтæ хæссынц XVI-XVII-тæм æмæ йæ нымайынц Ерыстау æлдæртты сусæг къуымыл.
Зонад-Иртасæн институты истори æмæ этнологийы зонадон кусæг Мæргъиты Ирбегы ныхæстæм гæсгæ, ацы фидары истори у адæмæн иууыл цымыдисондæр.
"Фат æмæ æрдыны рæстæджы фидар нæу — зынгæхсгæ хæцæнгарз фæзынды агъоммæ цы фидæрттæ арæзт æрцыдысты, уыдон иууылдӕр ныппырх сты XIV-XVI æнусты. Кавказы та зынгæхсгæ хæцæнгарз фæзынд XVI æнусы. Уайтагъд фидæрттæ аразынмæ кӕцӕй фæуыдаиккой, уымӕ гæсгæ, зæгъæн ис æмæ ацы фидар у XVI æнусы кæрон, науæд та XVII ӕнусы райдайæны арæзт", — радзырдта Sputnik Зонад-Иртасæн институты истори æмæ этнологийы зонадон кусæг Мæргъиты Ирбег.
Арæзтады мидæг ма ис сусæг фæндаг, лæгæт. Уымæй дарддæр ма дзы ис ахæм къуым, кæцыйæн йæ нысан нырма фидарæй иртæст нæу — гæнæн ис æмæ дзы дардтой уацайрӕгты, науæд та уыд хойрагдон.
Ирбеджы нымадмӕ гӕсгӕ, уый мыггаджы гæнах нæу, фӕлӕ феодалон.
"Дменисы цæрджыты хсæн хъуыстгонд у ахæм таурæгъ, зӕгъгӕ, ацы фидар уыд Батиаты мыггаджы. Æз цы æрмæгыл фембæлдтæн, уымæ гæсгæ ацы фидар уыд Ерыстау æлдæртты фыдæлтæ Сидамонты, йе скондмæ гæсгæ та у феодалон. Мæнмæ гæсгæ, ацы дыууæ информаци ныхмæлæугæ не ʻсты, зæгъæн ис, Ерыстаутæ æмæ Батиатӕ иу артæй байуаргæ мыггæгтæ кӕй сты ", — дзуры йе 'нхъæлцтæ ахуыргонд.
Хуссар Ирыстоны территори хъæзныг у ахæм историон цыртдзæвæнтæй, феодалон фидæртты, науæд та гæнахты нымæц бæстӕйы хизы сæдæмæ, фæлæ уыдон фылдæр бӕрцæй сты хæхты æмæ хъæдты æмбæхст. Уанаты фидар та ис зынгӕ бынаты. Этнограф ма иртасы, ацы фидар пырх кæд ӕмӕ цӕмӕй æрцыд, уый дæр.
"Зындгонд историк Гаглойты Юрийы куыстытæй куыд бӕрӕг у, афтӕмӕй ацы фидар тынг баджиздард лекъæгты æрбабырсты рæстæджы. Лекъæгтæ Цхинвалмæ æрбабырстой XVII æнусты ӕмӕ йыл арт бафтыдтой. Ӕввæццæгæн ацы гæнах дæр уыцы рæстæджы æрцыдаид пырх, науæд та Гуырдзыстоны ардыдæй Уæрæсейы паддзахы æфсады æфхæрæн экспедициты рæстæджы", — дзуры уый.
Уанаты фидары сæвзæрды фæдыл таурæгътæ дзурын тынг уарзынц бынæттон цæрджытæ дæр.
"Бынæттон цæрджытæй мын иу радзырдта ахæм верси — фидар арæзт цыд Чысыл Леуахийы дурæй. Адæм та рæхыс лæуд скодтой Леуахийӕ къулрӕбынмӕ æмæ кæрæдзимæ лæвæрттой дуртӕ, афтæмæй цыд арæзтад. Стæй ма таддагмӕ æфтыдтой карчы рӕвдуаны бур, цæмæй уыдаид уæлдай фидар", — ӕрхаста хъæуы цæрджыты таурӕгъ Ирбег, фӕлӕ ацы верси йӕхӕдӕг нымайы дызæрдыггагыл.
Йӕ хъуыдымӕ гӕсгӕ, рӕвдуаны бур гӕнах саразынæн иуæй бирæ бахъуыдаид, аннæмæй та йæ фидардзинадæн ницы ʻххуыс кæны.
"Иртасæн куыстæй куыд бæрæг у, афтӕмӕй фидардæр уыдысты къæйдурæй конд арæзтæдтæ, уыдон-иу зæххæнкъустыты рæстæджы æрбадтысты, змисимæ арæзтад та кодта пырх", — дзуры ахуыргонд.
